3.06.2016, Górny Śląsk

Kozioróg dębosz (Cerambyx cerdo, Linnaeus 1758) należy do najokazalszych (23-65 mm) europejskich chrząszczy z rodziny kózkowatych (Cerambycidae). Jest to groźny szkodnik fizjologiczny drewna, na tyle skuteczny, że wybił niemało starych dębów. Między innymi z tego powodu gatunek ten wpadł w tarapaty. Obserwuje się postępujące wymieranie kozioroga na obszarze Polski. Obecnie, na terenie naszego kraju, kozioróg dębosz występuje w kilku parkach narodowych i nielicznych rezerwatach przyrody, rozrzuconych wyspowo. Pomimo tego, że został objęty ochroną gatunkową już w 1952 roku, obserwuje się stopniowe zmniejszanie jego zasięgu i liczebności. Kozioróg ustąpił z wielu wcześniej zajmowanych stanowisk, szczególnie w południowo-wschodniej i wschodniej części Polski. Spośród 88 stanowisk znanych w literaturze, po roku 1980 wykazano go w zaledwie 29-ciu.

Przyczyną wymierania gatunku jest zanik siedlisk jego bytowania. Zasiedlone drzewa są usuwane lub niszczone (np. przez tzw. leczenie drzew) a odsłonięte drzewa zarastają podrostem i podszytem, zmniejszającym dostępność światła słonecznego. Do śmierci drzew żywicielskich przyczynia się również niewłaściwa gospodarka melioracyjna, powodująca obniżenie wód gruntowych, czego konsekwencją jest zjawisko tzw. uwiądu dębów, obserwowane w skali całej Europy. Poważnym zagrożeniem dla istniejących populacji jest także brak ciągłości bazy pokarmowej, wynikający z braku młodszych drzew w miejscach ich występowania, które mogłyby być potencjalnie zasiedlane przez kolejne pokolenia chrząszczy. Kozioróg ustąpił już z niektórych krajów europejskich, dlatego w Polsce i krajach ościennych objęty jest ścisłą ochroną gatunkową, a także programem Natura 2000. Jest gatunkiem indeksowanym w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako gatunek narażony na wyginięcie oraz na Światowej Czerwonej Liście IUCN, jako gatunek umiarkowanie zagrożony (VU). Został także objęty Konwencją Berneńską.